Klaaglied om Groningen

Nederlands Dagblad, Zomer 2005

Het leek ons ontzettend leerzaam en interessant om eens met reformatorische reuzen als professor Schuurman en professor Geertsema op de barricaden te staan. Helaas gaat dit er in Groningen voorlopig niet van komen, nu de leerstoel Reformatorische Wijsbegeerte aldaar wordt opgeheven. Terecht beklaagt professor Schuurman zich hierover in het ND van 11 augustus.
In dit artikel willen wij, teleurgestelde christelijke filosofiestudenten in Groningen, reageren op het interview met professor Schuurman, en weergeven hoe het in onze ogen in Groningen zo tragisch is geëindigd. Ten derde willen we enkele suggesties doen hoe herhaling hiervan te voorkomen is.

Objectiviteit
De manier waarop de leerstoel aan haar einde kwam, toont maar weer eens aan dat filosofie niet altijd is wat het lijkt. De Faculteit der Wijsbegeerte besloot de stoel op te heffen omdat ze niet in het profiel past. Dit wil zeggen dat Groningen kiest voor een zo seculier mogelijke beoefening van met name wetenschapsfilosofie. Dat dit objectieve wetenschapsfilosofie wordt genoemd, bewijst dat de discussie over wat objectief is veelal vertroebeld wordt door vooringenomen standpunten en slecht beargumenteerde vooronderstellingen. Wat de leerstoel aan onderwijs brengt zou ook bij de faculteit zelf te krijgen zijn, aldus de faculteit..
Universiteitspolitiek is over het algemeen een schimmig gebeuren, waarin zeker niet altijd de openbare discussie en vrije uitwisseling van meningen de boventoon voert. Niet zelden worden besluiten bedisseld in achterkamertjes. De argumentatie die de faculteit ons verschafte, is van een dusdanige helderheid dat wij het nog steeds niet helemaal begrijpen.
Met betrekking tot de opheffing van de leerstoel werd eenieder min of meer voor een voldongen feit gesteld.
Wat Schuurman zegt over steeds verdere inperking van religieus onderwijs, lijkt hier zeker op zijn plaats. In de brief die wij van de decaan kregen wordt expliciet gesteld dat een leerstoel op basis van een levensbeschouwing niet in het profiel van de faculteit past.

Barricaden?
Professor Schuurmans suggestie om als christenen weer de barricaden op te gaan zal goed vallen bij het vrome volk van christelijk Nederland.
Wij maken ons echter grote zorgen of deze barricaden nog wel worden opgemerkt als we er niet in grote witte letters ID op kalken, maar dat staat al op bijna iedere christelijke barricade. Bovendien is het wetenschappelijk klimaat naar onze mening eerder postmodern-relativistisch dan objectief-atheïstisch, zoals gesteld. Ofwel, als we in de Boteringestraat (waar de faculteit Wijsbegeerte staat) een barricade opwerpen, neemt ‘de vijand’ de Kijk in ’t Jatstraat wel. Hier in Groningen is het atheïsme noch zuiver noch aan het stuiptrekken. Intellectueel gezien is het atheïsme vooral postmodern, misschien zelfs losbandig. Merendeels zonder God, helaas, maar ook niet per se tegen God. Er is ruimte voor diverse vormen van wetenschapsfilosofie, empirische en praktische filosofie, nieuwe vormen van geschiedfilosofie, en filosofieën die juist veel ruimte geven aan de subjectiviteit van de onderzoeker. Dat zou toch op zijn minst kansen moeten bieden.

Probleem van de koffie
Maar ook in de moderne filosofie zijn een vlot verhaal goede presentatie, liefst gebeamerd, en netwerken van levensbelang,. Wij hebben geen enkele twijfel over de kundigheid en eruditie van de meeste hoogleraren Reformatorische Wijsbegeerte. Integendeel, tijdens colleges en in publicaties hebben wij grote bewondering voor hun kennis en inzicht. In de communicatie lijkt het evenwel veel minder; wij komen niet vaak iemand tegen die helder en beknopt kan uitleggen wat het gedachtegoed van Dooyeweerd en navolgers inhoudt. Natuurlijk wordt dit bemoeilijkt door het geheel eigen taalgebruik en metafysica van dit systeem, maar het zal duidelijk zijn dat het zo heel moeilijk wordt om deze vorm van filosofie in gesprek te laten komen met gangbare wijsbegeerte, helemaal als het ook nog maatschappelijk relevant moet zijn.
Daarnaast hebben wij de indruk dat Reformatorische Wijsbegeerte in technische steden als Eindhoven en Delft eerder een levensbeschouwelijke leegte vult dan in steden als Groningen, Utrecht en Amsterdam, waar al veel levensbeschouwelijk onderwijs in de standaardprogramma’s zit. In laatstgenoemde plaatsen is het dus nog belangrijker dat de boodschap en origineel en helder gebracht wordt.
Ten derde lijkt het dat in het hoofdkantoor van de stichting de PR naar de studentensteden geen bijster hoge prioriteit heeft. Er zijn wel advertenties, maar er wordt, bijvoorbeeld, geen contact gezocht met studenten die in Ede wel in het systeem staan. Wij vernamen bij toeval de opheffing van de leerstoel. Hadden we dit geweten, dan zou er op zijn minst eerder actie ondernomen kunnen zijn, in de vorm van een grotere handtekeningenactie, eerder met de faculteit praten, of, inderdaad, de barricaden op in de Boteringestraat.
Bovendien, professor Schuurman en zijn collega’s mogen dan nationaal en internationaal grote waardering krijgen voor hun werk, zoals hij zegt, maar Groningen is blijkbaar toch te ver weg. Moord en brand roepen over Groningen en tegelijk zichzelf op de borst kloppen is ons inziens een vorm van professorale zwaarwichtigheid.
Zowel op formeel als informeel gebied lijkt het ons dat hier de laatste jaren weinig gebeurd is om de Reformatorische Wijsbegeerte te laten interacteren met wat er verder plaats vindt in filosofisch Groningen. De leerstoel bleef hierdoor altijd een wat vreemde eend in de bijt. Wij hebben de indruk dat het begrip ‘Reformatorische Wijsbegeerte’ het merendeel van de filosofiedocenten weinig zegt, terwijl in de colleges vooral christelijke studenten zitten die op zoek zijn naar antwoorden over geloof en wetenschap.
Natuurlijk, wetenschap en filosofie houden graag het ideaal hoog botsingen te zijn tussen zuivere theorieën en wetenschappelijk gefundeerde meningen. Het is ook een ideaal dat we moeten koesteren, anders is het einde zoek en valt alles ten prooi aan het nivellerend gelijkheidsbeginsel.
Maar net als in het bedrijfsleven, de politiek of het echte leven neemt ook hier de koffietafel een belangrijke plaats in – daar heeft de Stichting Reformatorische Wijsbegeerte een wereld te winnen.