Giftige grond

Journalist Roberto Saviano infiltreerde in de Napolitaanse maffia en schreef er een boek over. Nu leeft hij ondergedoken en permanent bewaakt. De maffiabosses zouden zijn bloed graag drinken.

Van de maffia is in brede kring niet veel meer bekend dan wat wordt getoond in films en series als The Godfather, Scarface en The Sopranos.
Vijf jaar lang infiltreerde Roberto Saviano in de Napolitaanse maffia. Hij werkte in kledingmagazijnen van de camorra, raakte met verschillende maffiosi bevriend, ging met ze op stap en was vaak als eerste aanwezig als er iets als een overval of moord plaatsvond. Hij bracht zo de hele werkwijze van de camorra gedetailleerd in kaart en rekende genadeloos af met elke zweem van romantiek die ook maar rond de maffia hangt. Want de maffia heeft niets romantisch. De maffia is misdaad, drugshandel, afpersing en grof geweld.
Ruim 700.000 exemplaren werden al in Italië verkocht. Saviano is nu gevangene van zijn boek. Hij leeft leeft ondergedoken en heeft permanent bewakers om zich heen. In zijn boek staan verscheidene manieren beschreven waarop ook hij wreed vermoord zou kunnen worden. Een nekschot of wurging voor gewone liquidaties, maar ook het afhakken van ledematen en levend verbranden van verraders komen voor. Ieder 'misdrijf' tegen de maffia kent zijn eigen symbolische vergelding, en de maffia vergeet nooit iets.

Woede
Woede dreef hem, zegt Saviano, afgestudeerd filosoof. Een man van zijn leeftijd heeft weinig keus: weggaan uit de streek, in het leger of onderdeel worden van het systeem.
De Napolitaanse maffia is volgens Saviano de grootste misdaadorganisatie van Europa, Vijf maal zo groot als de veel bekendere Cosa Nostra van Sicilië, en acht keer de Calabrese maffia 'ndranghetta.
Haar kracht is haar flexibiliteit. Clans zijn niet meer georganiseerd in macrostructuren met vaste verbonden, maar zijn veeleer businessteams die snel geld moeten omzetten, gepaard met veel geweld en corruptie. De moderne maffia wil alle segmenten van de markt beheersen, zonder enige remming. Maar ook zo snel mogelijk. De moderne maffiabaas heeft economie of rechten gestudeerd en heeft geen tijd meer om zich door de hiërarchie omhoog te werken. Ook de aloude afpersing en andere buurtcriminaliteit is inmiddels ouderwets en de werkwijze van schooierachtige clans die niet in staat zijn een fatsoenlijke onderneming op te zetten.
Maar de belangrijkste peiler is de handel in heroïne en cocaïne. Experimenten om de drugs op de juiste sterkte te brengen worden uitgevoerd op de plaatselijke verslaafden, waarbij niet op een dode meer of minder wordt gekeken.
Saviano waarschuwt ook Nederland. Door het liberale softdrugsbeleid en geringe controle wordt via Nederland veel drugs verhandeld naar heel Europa. Drugsgeld wordt witgewassen in de bouw en de horeca. Zo zorgt de camorra ook hier met crimineel geld voor werkgelegenheid en groei.

Beton
Vaak hebben dorpen, clans of families hun eigen specialiteit. Zo zijn de maffiosi uit het beruchte dorp Casal di Principe actief in de wereldwijde wapenhandel. Breekt er ergens een oorlog uit in de wereld, dan staan de Casalezen klaar om de strijdende partijen van wapens te voorzien, vaak vervoerd in schepen met bouwmateriaal of beton.
Want de Napolitaanse maffia is gegoten in beton. Zo staat Casal di Principe vol bouwbedrijven. Het is het eenvoudigste vak om snel rijk mee te worden, vertrouwen te winnen, snel banen te scheppen in verkiezingstijd en je eigen mythe creëren door grote villa's en gevels neer te zetten. Inschrijvingen en aanbestedingen, bebouwbare grond vinden, volbouwen en vele malen duurder verkopen leveren snel geld op. Beton is de olie van het zuiden, aldus Saviano.
Een andere belangrijke peiler is het monopolie op de vuilnisverwerking. Voor veel lagere prijzen dan de reguliere verwijdert de camorra bij bedrijven het afval, om het op grote stortplaatsen of ondergronds in Zuid-Italië te dumpen. Zware metalen, giftige stoffen en afgedankte elektronica wordt tezamen verbrand, vermengd met compost of verwerkt tot kunstmest. Of het sijpelt met de regen de grond in vergiftigt langzaam de bodem. Giftige kunstmest of compost wordt elders weer gebruikt en zo verspreidt het gif zich door de streek en het land.

Verzet
De filmromantiek dringt wel de maffia binnen. Maffiosi gedragen zich als de filmsterren wier voorbeeld zij juist geacht worden te zijn. 'Sinds Tarantino zijn ze opgehouden behoorlijk te schieten', verzuchtte een maffia-veteraan over zijn jongere collega's. Ook nieuwe uitdrukkingen en kledinggewoonten worden zo overgenomen uit de bekende maffiafilms.
Soms komt er verzet. Zoals van de priester Dom Peppino Diana. Hij schreef een vlammende tekst tegen de maffia, getiteld Uit liefde voor mijn volk zal ik niet zwijgen. Hij weigerde maffiosi te trouwen en hun kinderen te dopen. Hij trok de vroomheid van de bosses in twijfel. Want ook geloof en misdaad staan dicht bij elkaar in de camorra. Inwijding van maffiosi gebeurt met bloed, vuur en een Mariabeeldje. De moorden zullen om Christus' wil worden vergeven als ze een hoger doel dienen. Camorrabosses beschouwen hun werk als een beproeving. Ze nemen de pijn en het gewicht van zonde van hun ondergeschikten op zich.
Dom Peppino vergeleek de omgeving van Napels met Sodom en Gomorra, waar eerst de maatschappij vergiftigd werd en later de zee die haar overspoelde.
Hij werd in maart 1994 vermoord. Zijn optreden is het enige dat daadwerkelijk helpt, volgens Saviano. 'Woorden tegen betonmolens en geweren. Aangifte doen, getuigen, er zijn. Het woord met zijn enige wapenrusting: het uit te spreken. Een woord dat wachter is, getuige, de waarheid die altijd sporen achterlaat. Een woord dat je alleen maar uit kunt roeien door het te vermoorden.'



Gomorra, Roberto Saviano. Rothschild & Bach, augustus 2008.

De verfilming won diverse prijzen in op de filmfestivals van Cannes en Kopenhagen en gaat in januari in première.